Postpandemik Cemiyet takımının birinci oyunu ‘Parça/Parça’yı seyretmeye Bahçe Galata’ya gidiyorum ve bence cemiyet üyelerinin “Nasıl sonuçlanacağı meçhul bir deneme” olarak yaptıkları tanımın bilakis şiddetin “şeyleşmesi” üzerine sağlam bir deneme olduğu sonucuyla çıkıyorum kapıdan. Oyunun dikkate kıymet yanlarından biri birinci çalışmalarıyla bile isminden kelam ettiren Gamze Arslan’ın hikayelerinden Sanem Öge’nin sahneye uyarladığı bir tecrübe tasarlamış olmaları. Hem tiyatro hem edebiyat tarafı çağdaş bir lisan ve biçimde buluşuyor.
Bu kere yer da benim için bir birinci aslında; Bahçe Galata’da oyun seyretmeye giderken kule civarında ne vakittir kültürel müsabakalar yaşamadığımızı bu vesileyle hatırlıyorum. Pek çok şeyin kısa vakitte değiştirildiği ya da yok edildiği şimdilerde yakın geçmiş bile nostalji konusu olabiliyor; mesela 2013 yılında yeniden Galata Kulesi etrafında Tiyatro D22 sahne açmıştı ve biz o mıntıkaya tiyatro için sık sık sarfiyat olmuştuk. Sonrası Seyahat aksiyonları, hakkaniyetli bir yerlerde duran sahneler, bunun bedeli olarak takviyelerden mahrum bırakılarak “ekonomik” kırılmalar yaşamaları ve kapanış senaryosunun yaşanması natürel. Bunlarla da birlikte güzergahlardan bahsetmeyi önemsiyorum, dahası tiyatro özelinde de elimizden alınan koca bir tarih var. Ve karanlık öykülerden oluştuğunda tarih kaçtığımız bir şey oluyor sanırım.
‘KAÇILACAK BİR ALAN’
Bence kaçtığımız şeylerle de ilgileniyor ‘Parça/Parça’. Komşunun yardım çığlığını üst katta ya da bin km arada de olsa duymaktan kaçmak gibi… Kaçmak ne kadar kapsayıcı değil mi?
Sahiden fecî olaylardan kaçmakla “korunduğumuz” için haklı mıyızdır yoksa konfor alanımız mı sıcaktır! Oyunla birlikte başımda tekerlek dönerken topluluğun hem geçmişi hem modernizmi aşan çağrışımları birlikte yansıtan isminden de konuşalım istiyorum. “Post”, “pandemik” ve “cemiyet” birlikte kullanıldığında vakitsiz bir yere tabelasını asmış üzere geliyor. Postmodernizmi refere eden bir yol çizmediklerini söylüyor Sanem Öge, fakat reji formu da Gamze Arslan’ın anlatısı da yapı bozumunda yetenekli bu bakımından biraz “post” tahminen de?
Arslan’ın ‘Kanayak’ ve ‘Çerçialan’ isimli kitaplarında yer alan hikayelerden Öge’nin çekip çıkardığı ‘Parça/Parça’ üç epizotta monologlar halinde akıyor. “Kriminal” görünen karakterler, karanlık kıssaları gerçek üstü bir hava yaratarak anlatıyor.
Yazarın “büyülü gerçekçi” denilen anlatı cihanı ve ‘Parça/Parça’ oyunun tutumu “distopyaları” düşündürse de gerçek kadar sert olabilirler lakin. Esasen bu nedenle de huzur kaçırıcı, kaçılacak bir alan halini alıyor tahminen de.
Karakterler de o denli aslında. “Abartılı” ya da biraz fantastik özelliklere sahip üzere dursalar da bu köhnemiş nizamın irkiltici insan yaratma kabiliyetini düşündüğümüzde onlara gerçek dışı diyebilir miyiz! Açlık, yokluk, kayıp, yalnızlık ya da haksızlık insanları bir zümrenin penceresinden bakıldığında “ucubelere” dönüştürmez mi? Kaçımız evsiz ya da sokakta dilenen birinin gözünün içine bakmak yerine yokmuş üzere yapıp telefona bakıyoruz? Makûs şeyler biz bakmadığımızda kaybolur mu dersiniz? ‘Parça/Parça’ hoş uykularda çimdikliyor sizi. Oyundaki üç karakter de kayıt altında olduğunu biliyor üzere bir havada anlatıyorlar hikayelerini güya, kelamlarının kaybolmaması memnuniyeti hissedilir hallerinde. Tahminen görünür olmanın memnuniyeti, kim bilir!
SADE GÖRÜNEN HER ŞEY ‘BASİT’ DEĞİLDİR
Oyunculuklar sahneleme tutumu içinde en güçlü ayak üzere duruyor. Bu bakımdan Kumbaracı50’de yıllardır nüanslarını takip ettiğim Sinem Öcalır, daima diğer bir havuzda görmeyi istediğim Cenk Dost Verdi ve uyarlayan, yöneten ve oyuncusu olarak Sanem Öge sade görünen her şeyin “basit” olmadığını sergiliyorlar oyunculuklarıyla.
Kostüm dizaynında Başak Özdoğan imzası görüyoruz ki tekrar sıradan görünen lakin kırmızı bir dokunuş var orada da. Kırmızı her karanlık, renksiz ve kasvetli kurulan sahnede bir kırılma üzere yerini alıyor. Anlatılacak öykülerin kanlı biteceğini imliyor üzere de karanlıkta renkli, al yanaklı bir tazelik temsil ediyor üzere de; kırmızı bir sabahlık, kırmızı bir eldiven ve kırmızı bir mendil…
Bu dönem tiyatroların özgün müzikler konusunda sıkı çalıştığını yeri geldikçe vurguluyorum. Moda Sahnesi’nin 2015’te ‘En Kısa Gecenin Rüyası’ ve 2016’da ‘Seviyoruz ve Hiçbir Şey Bilmiyoruz’ oyunlarının müziğini yapan Can Güngör’ün tiyatroda imzasını yine ‘Parça/Parça’ ile görüyoruz. Ki müzik oyundaki tansiyonu tırmandıran öğelerden. Esasen oyun bu güçlü tansiyon damarıyla kimi vakit kaygıya kimi vakit polisiyeye dönmeye çok elverişli görünüyor. Metin esasen gülümserken gelen bir tokat üzere. Sersemletiyor. Müzik bu anların ürkütücü uyarıcılarından.
TUTTURMAYA ÇALIŞTIKÇA AŞINAN BİR MAKAS PAYI
Postpandemik Cemiyet, ‘Parça/Parça’ ile sersemletirken yer yer gerçek dışı görünen kıssalar ve karakterinin gerçekliğiyle can sıkıcı aslında. Eşi, kardeşi savaşta, katliamda ya da yoksullukta ölmüş biri diyelim ya da daima basamağın altında kalmış bir diğer kişi, hor görülmüş, ezilmiş, bağırdığı bile duyulmamış veya da daima eğrisi görülmüş, takdir edilmemiş, sevmeye çalıştıkça yere çakılmış, aşmaya çalıştıkça tekrar tetiklenmiş biri ya da birileri şiddet ve sevgiyle ömrün içinde nasıl bir ilgi kurabilir ki! Oyunun canımızı sıkan yanı hepimizde tutturmaya çalıştıkça aşınan bir makas hissesini gösteriyor olması.
Suçlunun anti kahramana dönüştüğü, onu iten koşulların kabahatinin üzerindeki tozu kaldırmayı, kurban olmanın da “avantajlarını” ya da bir kurbanın kendi adaletini sağlayacak kadar yalnız kalışını, hatalı ve kurbanın ortasındaki sıcak teması; ayrımcılık, cinsiyetçilik, ırkçılık, sınıfsal eşitsizlik üzere çağımızın mutsuz fon kağıtlarıyla bir örgü oluşturuluyor.
Gerilimden dehşete sertleşen çizgi ve tahminen de kendi elimizle başımıza uzanan keskin bir neşter üzere akıyor her sahne. Oyunculuktan mı alıyor en çok etkileyiciliğini bu oyun anlatıdan mı emin olamıyorum. Ancak terzilikten, morglardan bile incecik ayrıntılar teğelleyen, hayalet üzere içinden geçilen kaygıları bile ete kemiğe dönüştüren metnin hissesi az uz olmasa gerek.
Ekip ve oyun hakkındaki en kati fikrimse oyunculuktan sahnelemeye metne kadar hakikaten kendine has bir deneme.
Tüm soğuk gerçekler içinde sıcak bir kırmızı ‘Parça/Parça’. Kendi başına bir gruptan kendi üslubunda bir seyahat.
Ne vakit izleriz: Tahminen haziranda Moda Sahnesi’nde.
Künye
Yazan: Gamze Arslan
Uyarlayan ve Yöneten: Sanem Öge
Oynayanlar: Sinem Öcalır, Cenk Dost Verdi, Sanem Öge
Sahne tasarım: Sanem Öge
Kostüm: Başak Özdoğan
Müzik: Can Güngör
Görsel İrtibat Tasarımı: Bora Başkan
Teknik: Umut Rışvanlı
Fotoğraf: Barış Başkan Güler
Teaser: Batur Belirdi
Oyun müddeti: 1 saat 15 dk./Tek Perde