Kosova’nın kuzeyinde yaşayan Sırp azınlıkla Kosova hükümeti ortasında gerginliğin yine artması üzerine, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic Pazar akşamı Ulusal Güvenlik Kurulu’nu topladı.
Vucic, Sırplara itidal daveti yaparak, NATO’nun Kosova’daki barış gücü KFOR’a ve Avrupa Birliği misyonlarına (EULEX) karşı ataklarda bulunmamalarını istedi.
Cumartesi günü Kosova’nın kuzeyinde vazife yapan Avrupa Birliği (AB) polisine ses bombası atılmış, mahallî polis de kimliği belgisiz kümelerle çatışmaya girmişti.
Bazı Kosovalı Sırplar da kuzeydeki hudut noktalarına giden yollara kamyonlarla barikat kurdu.
Kosova Başbakanı Albin Kurti protestocuları “suç çeteleri” olarak tanımlayarak, KFOR’dan yollara kurulan barikatları temizlemesini istedi.
Ülkede birkaç aydır süren son tansiyonun ana nedeni, Kosova idaresinin, araçlarında Sırbistan plakaları bulunan Kosovalı Sırplara, plakalarını Kosova plakasıyla değiştirme mecburiliği getirmek istemesi.
Bazı Sırplarsa, Kosova’nın bağımsızlığını tanımadıklarını söyleyerek bu kararı protesto ediyor.
Neden tekrar alevlendi?
Bölgede süren gerginlik son olarak geçen hafta Sırp azınlığın yaşadığı bölgelere ek Kosova polisinin gönderilmesi ve Cumartesi günü eski bir Sırp polisin gözaltına alınmasıyla tekrar alevlendi. Dejan Pantic isimli polis devlet kurumlarına, seçim yetkilileri ve polise saldırmakla suçlanıyor.
Pantic, Priştine’nin plaka kararını protesto etmek üzere Kasım ayında istifa eden 600 kadar etnik Sırp memurdan biri.
NATO taraflara provokasyonlardan kaçınma daveti yaptı.
AB de kendi polislerine yapılan taarruzlara tolerans gösterilmeyeceğini açıkladı.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic ise Kosova idaresinin kuzeydeki bölgelere ek polis göndermesinin “barış mutabakatlarına aykırı” olduğunu savundu.
Plaka kararıyla ilgili olaraksa Kasım ayı sonunda AB arabuluculuğunda “zorlu” bir mutabakat yapılmış; Kosova idaresi plakalarını değiştirmeyenlere ceza verilmesi planından geri adım atarken, Sırbistan da Kosova’daki kentlere ilişkin yeni plaka vermeyi durdurmayı kabul etmişti.
Kosova’nın nüfus yapısı nasıl?
Kosova’nın yaklaşık 1.8 milyonluk nüfusunun yüzde 92’si Arnavut, yüzde 6 kadarı ise Sırp. Ülkede Türk nüfus da bulunuyor.
Kosova, 1998-99’daki savaşın akabinde Sırbistan’dan ayrıldığını açıklamış, 2008’de ise bağımsızlığını ilan etmişti.
Sırbistan Kosova’yı bağımsız bir ülke olarak tanımamakta direniyor lakin bağları olağanlaştırmak maksadıyla 2013’te imzalanan mutabakat uyarınca Kosova idaresini tanıyor.
Kosova, 100’den fazla ülke tarafından bağımsız bir devlet olarak tanınıyor, lakin bu ülkeler ortasında Sırbistan, Rusya ve Çin bulunmuyor. Türkiye, Kosova’nın bağımsızlığını birinci tanıyan ülke olmuştu.
Ülkenin resmi lisanları Arnavutça ve Sırpça. Ülkenin büyük kısmı Müslüman.
Kosova-Sırbistan ilişkileri
Kosova’nın kuzey bölgesinde çoğunluğu oluşturan Sırplar Priştine’nin otoritesini tanımıyor ve bugün hâlâ mali takviye sağlayan Sırbistan’a siyasi olarak sadık.
Her vakit çok kültürlü ve çok lisanlı bir bölge olan Balkanlar’da yaşanan tansiyonlar ve çatışmalar yüz yıllar öncesine dayansa da, 1. Dünya Savaşı’nda Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bölgede kurduğu egemenliğe karşı oluşan milliyetçilik hareketi, bunu günümüze kadar getirdi.
2. Dünya Savaşı’ndan Soğuk Savaş devrine ve 1990’lı yılların sonuna kadar bölgedeki farklı topluluklar ortasında tansiyon giderek tırmandı, çatışmalar ise şiddetlendi.
Sırbistan ile Kosova ortasında 1998-1999 yılları ortasında şiddetli bir savaş yaşandı. Kosova’daki savaş, NATO güçlerinin 1999 yılında hâlâ Yugoslavya olarak anılan Sırbistan ve Karadağ’ı bombalamasıyla son buldu.
Son 20 yılda ne oldu?
Savaşın akabinde Kosova, kısmi özerklikle Sırp egemenliğinde kaldı.
Ancak 2004’te tekrar şiddetli çatışmalar başladı, yüzlerce kişi yaralandı.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu çatışmalara müdahale etmeye çalışsa da Konsey’de daimi üye ve veto hakkı olan Rusya tarafından engellendi.
2008 yılında ise Kosovo Cumhuriyeti bağımsızlığını ilan etti. Bugün NATO hâlâ Kosova’daki askeri varlığını sürdürüyor. NATO, bölgenin güvenliğini ve istikrarını korumak, sivil toplum ve insani yardım kuruluşlarına dayanak olmak, Kosova silahlı kuvvetlerini eğitmek ve “stabil, demokratik, çok ırklı ve barış içindeki bir Kosova’nın gelişmesini sağlamak” için orada bulunduğunu söz ediyor.
İki ülke ortasındaki münasebetler daha stabil bir hale gelmiş olsa da gerginlik hiçbir vakit büsbütün sona ermedi.
Priştine’nin, ülkenin kuzeyinde çoğunluğu oluşturan Sırp azınlıklar üzerindeki yetkilerini artırma uğraşları, bölgede yaşayanların direnişiyle sonuçlanıyor.